Mục tiêu của lập trình thi đấu là viết mã nguồn chương trình máy tính để giải quyết các vấn đề được đưa ra. Đa số các vấn đề xuất hiện trong các cuộc thi lập trình liên quan đến toán học hoặc logic. Các vấn đề thường thuộc một trong những loại sau: tổ hợp, lý thuyết số, lý thuyết đồ thị, lý thuyết trò chơi sử dụng thuật toán, hình học tính toán, phân tích chuỗi và cấu trúc dữ liệu. Các vấn đề liên quan đến lập trình ràng buộc và trí tuệ nhân tạo cũng phổ biến trong một số cuộc thi.

Bất kể loại vấn đề, quá trình giải quyết một vấn đề có thể chia thành hai bước chính: xây dựng một thuật toán hiệu quả và triển khai thuật toán bằng một ngôn ngữ lập trình phù hợp (các ngôn ngữ lập trình được phép dùng khác nhau giữa các cuộc thi). Đây là hai kỹ năng thường được kiểm tra nhiều nhất trong các cuộc thi lập trình.

Ở hầu hết cuộc thi, việc đánh giá được thực hiện tự động bởi các máy chủ của bên tổ chức, thường được gọi là trình chấm hay hệ thống chấm bài (judge). Các lời giải được nộp bởi thí sinh sẽ được chạy trên trình chấm với một tập hợp các test case (thường là bí mật). Thông thường, trình chấm sẽ đánh giá theo nguyên tắc "đúng hoặc sai hoàn toàn", có nghĩa rằng một lời giải được chấp nhận ("Accepted") chỉ khi nó đạt kết quả tốt trên tất cả test case được chạy bởi trình chấm, và nếu không sẽ bị từ chối. Tuy nhiên, một số cuộc thi có thể cho phép việc chấm điểm theo phần, dựa trên số lượng test case đúng, chất lượng của kết quả, hoặc một số tiêu chí khác đã được chỉ định. Một số cuộc thi khác chỉ yêu cầu thí sinh nộp kết quả tương ứng với dữ liệu đầu vào đã được cung cấp, trong trường hợp này trình chấm chỉ cần phân tích kết quả được nộp.

Các hệ thống chấm bài trực tuyến (online judge) là môi trường mà ở đó diễn ra quá trình kiểm tra. Các hệ thống chấm bài trực tuyến có danh sách xếp hạng cho thấy người dùng có số lượng lời giải được chấp nhận nhiều nhất và/hoặc thời gian thực thi ngắn nhất cho một vấn đề cụ thể.[6]